Το Αρμανλού Χάν στο δημώδες άσμα: Έναν άστρεν εξέβεν
Τα δημώδη άσματα του ποντιακού λαού, αυτή η ιερή παρακαταθήκη δια μέσου των αιώνων διασώζουν έναν θησαυρό πολιτισμού που μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά μέσα απ' την προφορική παράδοση και το στοιχείο της βιωματικής σχέσης των μερών που την συνθέτουν.
Σε αυτή τη διαδικασία παρατηρείται πολλές φορές η διαφοροποίηση στις μουσικές γραμμές, στο μουσικό τρόπο απόδοσης των τραγουδιών αλλά και στην εκφορά του λόγου ήτοι στο γλωσσικό ιδίωμα. Δείτε το σχετικό βίντεο για το δημώδες άσμα Έναν άστρον εξήβενΑκολουθεί ένα πασίγνωστο δημώδες άσμα με τίτλο "Σοφίτσα μ' έξ' μ' εβγαίνεις" ή " Έναν άστρεν εξέβεν" τοποθετημένο πάνω στο χορό Διπάτ' . Το μέτρο είναι μικτό. Ο στίχος δωδεκασύλλαβος, το πρώτο ημίστιχο σε ίαμβο (επτά συλλαβές) και το δεύτερο σε τροχαικό (πέντε συλλαβές). Σ' αυτό το τραγούδι περιέχονται αλληγορίες και συμβολισμοί και ο λαϊκός ποιητής διαδηλώνει την πίστη του στα πάτρια. Μέσα στην τουρκιά, οι Έλληνες Πόντιοι ζούν με τις αναμνήσεις του παρελθόντος. Φυλάγουν με θρησκευτική ευλάβεια τη φυλετική τους καθαρότητα. Τα άστρα που εμφανίζονται κατά την περιγραφή του λαικού ποιητή είναι οι τούρκοι και η παρουσία του είναι επικίνδυνη. Η Σοφίτσα (Σοφούλα) είναι η προσωποποίηση του ιερού φυλετικού συμβόλου και πρέπει να παραμείνει κλεισμένη μέσα στο "σπίτι" μέσα στο πλαίσιο και στη σφαίρα των ένδοξων παραδόσεων. Κατά περίπτωση χρησιμοποιούνταν διάφοροι τρόποι για την επισήμανση παρόμοιου κινδύνου από τον λυράρη που παίζει και τραγουδά στο μέσον του κύκλου. Με την απρόοπτη εμφάνιση τούρκων, παρεμβάλει στους στίχους του άσχετη επωδό, όπως : "κορτσόπα και νυφόπα, απ' είνας-είνας βούζ' (κορίτσια και νυφούλες από μία μία εξαφανιστείτε, κρυφτείτε).
Έναν άστρεν εξέβεν ΄ς σην Ανατολήν
και-ν αρ' έναν κι άλλο εξέβεν ΄ς σο Τεβέποϊν
Αρ' έναν κι άλλο εξέβεν σο Καρά Καπάν
και-ν αρ' έναν κι άλλο εξέβεν ΄ς σ' Αρμανλού το Χάν
Σοφίτσα μ' έξ' μ' εβγαίνεις και μη φαίνεσαι
ελέπ΄νε 'σε και τ' άστρα και μαραίνεσαι
ελέπ' 'σε και ο Ήλο̤ν και ηλαίνεσαι
ελέπ' 'σε και ο Φέγγον και δειλαίνεσαι
Λισσάφ άνοιξον το τουλάπ' και δώ' 'μα έναν μήλον
έλα έλα λέγω ΄σε και δώ' μα έναν μήλον κομενόχρονον
Άνοιξον το παράθυρον έϊ πουλί μ' ξάν' αρνί μ'
ας ελέπω τον ήλον κομενόχρονε
Σοφίτσα μ' έξ' μ' εβγαίνεις και μη φαίνεσαι
ελέπ΄νε 'σε και τ' άστρα και μαραίνεσαι
Απ' ουρανού χαρτίν έρθεν, οφέτος θα γυρεύω αρνί μ' και πουλί μ'
οφέτος θα γυρεύω σ̌κυλοκούταβον
Έναν άστρον εξήβεν 'ς σην ανατολήν
άλλ' έναν κι άλλον εξήβεν στο Τεπέ κιοϊν
Σοφίτσα μ' έξ' μ' εβγαίνεις και μη φαίνεσαι
τα παλικάρια κλέγνε κι αραεύ'νε ΄σε
Λισσάφ άνοιξον το τουλάπ' εϊ πουλί μ΄ ξάν' αρνί μ'
και δώσ' 'μα έναν μήλον ποδεδίζω 'σε γιάρ
Άνοιξον το παράθυρον έϊ πουλί μ' ξάν' αρνί μ'
ας ελέπω τον ήλον ποδεδίζω 'σε, σ̌κυλοκούταβον
Πηγές :
1. Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντικής Διαλέκτου - † Ανθίμου Παπαδόπουλου - Αρχείον Πόντου – Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
2. Επίτομον λεξικόν της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης, Π.Χ. Δορμπαράκη
3. Στάθη Ευσταθιάδη : Τα τραγούδια του Ποντιακού λαού "Πολύτιμο κεφάλαιο της λαογραφίας μας"
4. Λαογραφικά Σημειώματα Π. Η. Μελανοφρύδη - Ποντιακά Φύλλα – Απρίλιος 1957.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
