Πύξον εις Κύτωρον. Ιστορική Ανθολογία - Ιστορικές Παροιμίες. Ποντιακή Εστία Τεύχος 15ον
Όλοι γνωρίζουν την αρχαία παροιμία: Γλαύκα εις Αθήνας, η οποία λεγόταν πάνω στην κοινοτυπία, και την έβγαλαν για τις πολλές κουκουβάγιες που είχε το ιοστεφές άστυ.
Πολλοί ίσως γνωρίζουν την επίσης αρχαία παροιμία: Ιχθύν εις Ελλήσποντον, η οποία λέγεται κατά τον ίδιο παραπάνω λόγο και βασίζεται σε παρόμοια ιστορία, για τα άφθονα ψάρια που έπιαναν εκεί πάνω στον Ελλήσποντο. Πύξον εις Κύτωρον. Ιστορική Ανθολογία (Αρχαίες Παροιμίες). Μα πόσοι άραγε γνωρίζουν την επίσης αρχαία παροιμία: Πύξον είς Κύτωρον, η οποία λέγεται επίσης πάνω στην ίδια κοινοτυπία και τη βγάλανε για το πολύ και διαλεχτό πυξάρι (το τσ̆ιμτζ̆ίρι) της Ομηρικής Κυτώρου του Πόντου; Ο Παυσανίας στη Συναγωγή αττικών ονομάτων μας δίνει: γλαῦκ’ Ἀθήναζε· ἐπὶ τῶν ἄλλοθεν μάτην τὰ πλεονάζοντα ὡς σπάνιά τινα ἐμπορευομένων, ὡς τὸ ‘πύξον ἐς Κύτωρον ἤγαγες’ ἢ ‘ἰχθὺν εἰς Ἑλλήσποντον’. Η παροιμία «πύξον εἰς Κύτωρον ἤγαγες» λεγόταν για άτομα που ανέφεραν κάτι γνωστό ως σπουδαίο και καινούργιο.
Λεξιλόγιο
1. Η πύξος (πυξάρι, τσιμισίρι), ξύλο άσηπτο κατά τον Θεόφραστο, χρησιμοποιήθηκε για ξυλολαβές εργαλείων, στρόφιγγες (στροφείς) και ευρέως από τους αρχαίους Έλληνες κατά τις επιγραφές για θυρώματα, οροφές και φάλαγγες.
2. Η Κύτωρος, ή Κύτωρις, ήταν αρχαία ελληνική πόλη στη βόρεια ακτή της Μικράς Ασίας. Αναφερόμενος από τον Όμηρο, η Κύτωρος επιβιώνει στο όνομα Γήδερος, που είναι:
α) κόλπος της Μαύρης Θάλασσας και β) η παρακείμενη γειτονιά (mahalle) του χωριού Καλαφάτ στην περιοχή (ilçe) Τσιντέ στην επαρχία Κασταμονής της Τουρκίας. Διαβάστε περισσότερα για το Κύτωρον του Πόντου
Ποντιακή Ιστορία και Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
