Μιχαήλ Α' Μέγας Κομνηνός, Αυτοκράτορας της Τραπεζούντας
Ο Μιχαήλ Α' Μέγας Κομνηνός (1285-μετά το 1355), υπήρξε Αυτοκράτορας της Τραπεζούντας για μία μέρα το 1341 (στις 30 Ιουνίου) και από 3 Μαϊου 1344 ως 13 Δεκεμβρίου 1349. Ήταν ο νεώτερος γιος του Αυτοκράτορα Ιωάννη Β'.
Η σύζυγός του ήταν η Ακροπολίτισσα, κόρη ευγενούς από την Κωνσταντινούπολη, με την οποία απέκτησαν ένα γιο τον Ιωάννη Γ'. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του συνέπεσαν πολλές δυσχέρειες και αντιξοότητες : οι έντονες και συνεχείς παρεμβάσεις της τοπικής αριστοκρατίας, οι επιθέσεις των Τουρκομάνων και των Γενουατών καθώς και λοιμός που αποδεκάτισε τον πληθυσμό. Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα την πρόωρη εκθρόνιση του Μιχαήλ μετά από πέντε χρόνια στο θρόνο. Το 1297 πήγε μαζί με την μητέρα του Ευδοκία στην Κωνσταντινούπολη και πιθανόν παρέμεινε εκεί ως το 1341. Τότε εστάλη με προτροπή του Βυζαντινού Αυτοκράτορα και εισήγηση του Νικήτα και του Γρηγόριου Σχολάριου (ανήκαν σε αριστοκρατική οικογένεια της Τραπεζούντας) στην Τραπεζούντα, για να αναλάβει τον θρόνο. Ο Μιχαήλ είχε την πρόθεση να παντρευτεί την τότε Αυτοκράτειρα Ειρήνη Παλαιολογίνα για να νομιμοποιήσει την ενθρόνισή του. Όταν ο Μιχαήλ τελικά έφτασε στην Τραπεζούντα με την συνοδεία του στις 30 Ιουνίου 1341, η Ειρήνη είχε ήδη εκθρονιστεί από την ανιψιά του, Άννα. Όμως επειδή είχε την στήριξη της πλειοψηφίας του πληθυσμού, ορισμένων ευγενών και επειδή θεωρούνταν, κληρονομικά, ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου, ανακηρύχτηκε από τον λαό Αυτοκράτορας. Μηχανορραφίες, τελικά, μεταξύ των Τραπεζούντιων αριστοκρατών και της Άννας κατέληξαν σε άμεση εκθρόνισή του. Ο Μιχαήλ φυλακίστηκε στο Οιναίο και μετά στην Λιμνιά, (πόλεις δυτικά της Τραπεζούντας). Όταν ο γιος του Μιχαήλ, Ιωάννης Γ', ανέβηκε στον θρόνο το 1342, δεν αποφυλάκισε τον πατέρα του. Αυτή η αλαζονική συμπεριφορά εξόργισε πολλούς από τους οπαδούς του Ιωάννη, όπως τον Νικήτα Σχολάριο, ο οποίος ενήργησε άμεσα για την απελευθέρωση του Μιχαήλ. Ο Μιχαήλ τελικά κατάφερε να ανακηρυχτεί και πάλι Αυτοκράτορας, τον Μαϊο του 1344 και ο γιος του εστάλη εξορία στην Κωνσταντινούπολη. Οι οπαδοί του Μιχαήλ τιμήθηκαν με τίτλους ευγενείας και αξιώματα. Ο Νικήτας ονομάστηκε «μέγας δουξ» και του δόθηκαν αρχικά απεριόριστες αρμοδιότητες, ο Λέων Καβαζίτης ονομάστηκε «μέγας δομέστικος». Το προνόμια αυτά όμως δεν κράτησαν για πολύ, νιώθοντας ότι η εξουσία του φεύγει από τον έλεγχό του και μετά τις αντιδράσεις πολλών άλλων επιφανών αριστοκρατών διέταξε την σύλληψή τους. Εκμεταλλευόμενοι την εσωτερική αστάθεια της Τραπεζούντας, οι Τουρκομάνοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν τον Άγιο Ανδρέα και το Οιναίο το 1346. Τον Σεπτέμβριο του 1348 ξέσπασε καταστροφικός λοιμός στην Τραπεζούντα που διήρκεσε επτά συνεχείς μήνες. Παρόλα αυτά η επίθεση των Τουρκομάνων κατά της ίδιας της Τραπεζούντας απωθήθηκε. Αυτή η επιτυχία ενδυνάμωσε την θέση του Μιχαήλ εντός της Αυτοκρατορίας. Οι βαρβαρότητες των Γενουατών στον πληθυσμό της Χερσώνας και γενικά η απαράδεκτη συμπεριφορά τους, προκάλεσαν την οργή την Τραπεζούντας, ως αποτέλεσμα πολιορκήθηκε η γενουατική συνοικία της Τραπεζούντας και σκοτώθηκαν πολλοί Γενουάτες που βρέθηκαν στα χέρια του ανεξέλεγκτου πλήθους. Το 1348 οι Γενουάτες για εκδίκηση κατέλαβαν την Κερασούντα και κατέστρεψαν τον μικρό τραπεζούντιο στόλο, που στάλθηκε να τους αντιμετωπίσει. Προκλήθηκαν και πάλι ταραχές στην γενουατική συνοικία, όμως ο Μιχαήλ από φόβο μαζικών αντιποίνων αναγκάστηκε να ξαναδώσει όλα τα παλιά προνόμια στους Ιταλούς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η οικονομία της Τραπεζούντας να αποδυναμωθεί ακόμη περισσότερο. Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, και με την αυξανόμενη δύναμη του Νικήτα Σχολάριου, ο οποίος είχε αποφυλακίστει, καθαιρέθηκε τον Δεκέμβριο του 1349. Ο Νικήτας και οι οπαδοί του όρισαν Αυτοκράτορα τον Αλέξιο Γ' , τον γιο του Βασίλειου. Ο έκπτωτος Μανουήλ αναγκάστηκε να γίνει καλόγερος στην σκήτη του Αγίου Σάββα. Το 1351 εστάλη στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιωάννης Ε' Καντακουζηνός τον προέτρεψε να επιστρέψει στην Τραπεζούντα και να ανακαταλάβει τον θρόνο με την υποστήριξή του (1355). Τελικά απέτυχε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και πέθανε λίγα χρόνια αργότερα.
Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών. Τόμος Θ'. Οι Αυτοκράτορες της Τραπεζούντας
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
