Αγία Κυριακή η Μεγαλομάρτυς απ' τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας
Η Αγία Μεγαλομάρτυς Κυριακή καταγόταν από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας. Είχε χριστιανούς γονείς οι οποίοι της έδωσαν το όνομα αυτό επειδή γεννήθηκε ημέρα Κυριακή. Μαρτύρησε τον 3ο αιώνα επί Διοκλητιανού.
Στον Πόντο και στη Θράκη εξαιτίας της αγίας ο Ιούλιος μήνας ονομαζόταν και Αϊ - Κεριακίτης. Στον Πόντο ήταν γνωστή η έκφραση: Τ' Αε Κερεκής τ' άψιμον.Η Αγία Μεγαλομάρτυς Κυριακή. Οι Έλληνες στον Πόντο ορκίζονταν συχνά στη φωτιά, λέγοντας: μά τ' άψιμον. Ο όρκος αυτός δείχνει τη σχέση με τις αρχαίες θρησκευτικές πεποιθήσεις τόσο των Ελλήνων όσο και των ανατολικών λαών, για τη θεία καταγωγή της φωτιάς. Η φράση Αε-Κερεκής άψιμον χρησιμοποιείτο για παιδιά πολύ ζωηρά και ευφυή μάλιστα δε και άτακτα. Κατά μία μαρτυρία (Δημ. Σ. Λουκάτου) η φράση αυτή συνδέεται με το γεγονός ότι η εορτή της Αγίας συμπίπτει με τις πιο δυνατές ζέστες του Ιουλίου. Στην ενορία του Αγίου Γρηγορίου στην Τραπεζούντα, υπήρχε ομώνυμος ναός με πέντε παρεκκλήσια : του Αγίου Ανδρέα, της Αγίας Παρασκευής, της Αγίας Αναστασίας, των Ταξιαρχών και της Αγίας Κυριακής. Τούτο μαρτυρείτε και από το λάβαρο του Μητροπολιτικού Ναού της Τραπεζούντος που παριστάνει τον Άγιο Γρηγόριο περιστοιχισμένο από τους παραπάνω αγίους και φυλάσσεται στο μουσείο Μπενάκη. Η μνήμη της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Κυριακής τιμάται στις 7 Ιουλίου εκάστου έτους.
Ἀπολυτίκιον / Ἦχος δ' / Ταχὺ προκατάλαβε.
Κυρίων τὸν Κύριον, καὶ Βασιλέα Χριστόν, ἐξ ὅλης ἠγάπησας, Κυριακὴ τῆς ψυχῆς, καὶ χαίρουσα ἤθλησας, ὅθεν Παρθενομάρτυς, παρ' αὐτοῦ δοξασθεῖσα, βρύεις τοὶς σὲ τιμώσιν, ἰαμάτων τὴν χάριν, τοὶς πάσιν αἰτουμένη, πταισμάτων συγχώρησιν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον / Ἦχος δ'
Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλη τῇ φωνῇ. Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου· καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνήσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί· ἀλλ᾽ ὡς θυσίαν ἄμωμον προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι. Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον / Ἦχος δ' / Ταχὺ προκατάλαβε.
Ως βρύσις πολύκρουνος παρθενομάρτυς Χριστού, κατήρδευσας πάνσοφε την Εκκλησίαν αυτού, και ήθλησας άριστα. έσωσας τους εν σκότει της ειδωλομανίας, αίγλη των σων θαυμάτων, Κυριακή αθλοφόρε. Διό εν παρρησία Χριστώ πρέσβευε σωθήναι ημάς.
Κοντάκιον / Ἦχος β' / Τὰ ἄνω ζητῶν.
Ἡ Μάρτυς Χριστοῦ, ἡμᾶς συνεκαλέσατο, τοὺς ἄθλους αὐτῆς, τοὺς θείους καὶ παλαίσματα, ἐγκωμίοις ᾆσαι νῦν, φερωνύμως αὐτὴ γὰρ πέφηνεν, ὡς ἀνδρεία τώ φρονήματι, κυρία νοός, τε καὶ παθῶν ἀπρεπῶν. Η Αγία Μεγαλομάρτυς Κυριακή απο την Νικομήδεια της Μικράς Ασίας (Βίος και Μαρτύριον)
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης συνέταξε την ασματική ακολουθία της Αγίας καθώς και παρακλητικόν κανόνα. Στο έργο του, “Μέγας Συναξαριστής” σχετικά με τον βίο της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Κυριακής γράφει τα ακόλουθα. “Κυριακή Θανούσα την τιμήν φθάνει, προαιρέσει, πλήν και τελειούται ξίφει”. Κατά τους χρόνους του βασιλέως Διοκλητιανού εν έτει 282 (σπβ’), ήτο ένα ανδρόγυνον χριστιανικόν, Δωρόθεος και Ευσεβία ονομαζόμενοι, οι οποίοι επειδή ήσαν άτεκνοι, παρεκάλουν τον Θεόν να χαρίσει εις αυτούς καρπόν και τέκνον, υποσχόμενοι να χαρίσωσι πάλιν το γεννηθέν παιδίον εις αυτόν (τον Κύριο). Όθεν επήκουσεν ο Θεός της δεήσεως των, και εγέννησαν παιδίον θηλυκόν εν ημέρα Κυριακή, διό και ωνόμασαν το παιδίον Κυριακήν, την οποίαν βαπτίσαντες, ανέθρεψαν εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου, κατά τον Απόστολον, και εφύλαττον αυτήν παρθένον, επειδή έμελλον να την αφιερώσωσιν εις τον Θεόν. Ότε δε ο δυσσεβής Διοκλητιανός εκίνησεν διωγμόν κατά των Χριστιανών, τότε παρεδόθησαν οι γονείς της αγίας ομού με αυτήν εις τον τύραννον ο οποίος ανακρίνας τους μεν γονείς της αγίας έδειρε και έστειλεν αυτούς εις τον Δούκα Ιούστον, τον ευρισκόμενον κατά τα μέρη της εν τη Μικρά Αρμενία Μελιτινής (ήτις κοινώς Μαλατία ονομάζεται). Την δε Κυριακήν απέστειλεν εις τον Καίσαρα Μαξιμιανόν τον ευρισκόμενον εις την Νικομήδειαν. Ο Μαξιμιανός λοιπόν, ανακρίνας την μάρτυρα, και ευρών αυτήν στερεάν εις την πίστιν του Χριστού, την έρριψε κατά γής και την έδειρε επί πολλάς ώρας, επειδή δε η αγία προσηύχετο, δια τούτο εθυμόνετο ο τύραννος κατά των στρατιωτών των βασανιζόντων την μάρτυρα. Τότε η αγία λέγει προς τον Μαξιμιανόν: “Μη πλανάσαι, ω Μαξιμιανέ, ποτέ δεν θέλεις ‘με νικήσει του Θεού βοηθούντος μοι”. Διά τούτο και ο Μαξιμιανός αποκαμών έπεμψε την αγίαν εις τον άρχοντα της Βιθυνίας Ιλαριανόν ονόματι. Ο δε Ιλαριανός ανακρίνας την μάρτυρα, έμβασεν αυτήν μέσα εις τον ναόν των ειδώλων, εκεί δε προσευχηθείσης της αγίας, έγεινε μέγας σεισμός από τον οποίον εκρημνίσθησαν τα είδωλα και έγειναν κονιορτός, ηκολούθησε δε προς τούτοις και ανεμοστρόβιλος όστις εσκόρπισεν εις τον αέρα τον κονιορτόν των ειδώλων. Πεσούσα δε και μια αστραπή, κατέκαυσε το πρόσωπον του άρχοντος Ιλαριανού, όθεν εκείνος κρημνισθείς από τον θρόνον του εξέψυξεν. Ελθών δε άλλος άρχων διάδοχος εκείνου και μαθών ταύτα, κατεδίκασε να καή η αγία εις το πύρ. Και ήναψαν λοιπόν οι υπηρέται πυράν μεγάλην και έσπρωξαν την μάρτυρα μέσα εις αυτήν, η δε αγία σηκώσασα τας χείρας της εις τον ουρανόν, προσηυχήθη τω֖ Θεω֖ επί πολλάς ώρας, μολονότι ο αήρ ήτο καθαρός και θερινός, κατέβη όμως έν σύννεφον από τον ουρανόν και έσβυσεν όλην την φωτίαν χωρίς να βλαφθή τελείως η μάρτυς από αυτήν. Μετά ταύτα αφήκεν ο τύραννος διάφορα θηρία εναντίον της αγίας, αλλ’ όμως δεν εκατώρθωσε τίποτα, επειδή τα θηρία εκυλίοντο ως αρνία ήμερα εις τους πόδας της αγίας χωρίς ποσώς να την βλάψωσιν. Όθεν βλέποντες πολλοί Έλληνες το παράδοξον αυτό θαύμα, επίστευσαν εις τον Χριστόν. Έπειτα εβλήθη η μάρτυς εις την φυλακήν και την ερχόμενη ημέραν εκάθισεν ο άρχων εις το βήμα και έδωκε κατά της αγίας την του θανάτου τελευταίαν απόφασιν. Όθεν λαβόντες αυτήν οι δήμιοι, εκβήκαν έξω της πόλεως δια να την αποκεφαλίσωσιν. Η δε αγία εζήτησε διορίαν ίνα προσευχηθή και αφ’ ου προσηυχήθη πολλάς ώρας, εδίδαξε τους ακολουθήσαντες αυτήν χριστιανούς. Είτα πλαγιάσασα εις την γήν, παρέδωκε την ψυχήν της εις χείρας Θεού. Πλησιάσαντες δε εις αυτήν οι στρατιώται καθώς την είδον νεκράν, εξέστησαν, έγεινε δε και θεϊκή φωνή εις αυτούς λέγουσα: ”Πορεύεσθε αδελφοί και διηγείσθε εις όλους τα μεγαλεία του Θεού”. Οι δε στρατιώται γυρίσαντες, εδόξαζον τον Θεόν. Αγιολόγιον Πόντου / Χριστιανισμός στον Πόντο / Θρησκευτικές Παραδόσεις.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
