Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς των Ελλήνων του Πόντου
Κουνάκας - Άνω Ματσούκα Τραπεζούντας
Άγιος Βασίλης έρχεται απο την Καισαρεία,
βαστά εικόνα και χαρτίν, χαρτίν και καλαμάριν,
το καλαμάριν έγραφε και το χαρτί μιλούσε:
Βασίλη απόθεν έρχεσαι κι' απόθεν κατεβαίνεις;
Aπο τη μάνα μ' έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω.
Πάλιν ακούσατ' Άρχοντες πάλιν να σας ειπούμε
ότι κι αύριον εστί ανάγκη να χαρούμε
και να πανηγυρίσουμε περιτομήν Κυρίου,
την εορτή του μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου.
Κάνω λοιπόν αρχήν καλήν επαίνους να συνθέσω,
τον Άγιον Βασίλειον δια να επαινέσω.
Θα σας ειπώ τα θαύματα που έδειξεν Αυτός που
με του Θεού τη δύναμιν που ήτο βοηθός του.
Με κάθε άλλην αρετήν σοφία πλουτισμένος,
παρ' όλων εθαυμάζετο που ήτο διδαγμένος
της Καισαρείας γέννημα βλαστός Καππαδοκίας,
ο ποιητής και λυτρωτής της θείας λειτουργίας.
Είχε το αξίωμα της αρχιεροσύνης,
Αρχιερείς τον σέβονται, παπάδες τον τιμούνε,
άρχοντες και ο λαός σκυφτοί τον προσκυνούνε.
Δότε κι εμάς τον κόπο μας, ας είναι χρόνος ορισμένος.
Χρόνους πολλούς να χαίρεστε, πάντα ευτυχισμένοι,
σωματικά και ψυχικά να είστε πλουτισμένοι. Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα Αργυρούπολης Πόντου (ΚΧΟ Πύρριχος)
Σινώπης
Άϊ-Βασίλης έρχεται απο την Καισαρεία.
Βαστάει 'κόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι,
Το καλαμάρι έγραφε και χαρτί μιλούσε:
Βασίλη πού 'σουν κι' έρχεσαι και πούθεν κατεβαίνεις;
Απο της μάνα μ' έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω.
Κάτσε να φάς, κάτσε να πιείς, κάτσε να τραγουδήσεις.
Εγώ γραμματικός είμαι τραγούδια δεν ηξεύρω.
Κι αν δεν ηξεύρεις τίποτε πες μας την αλφαβήτα.
Την πατερίτσα 'κούμπησε κ' ειπέ την αλφαβήτα.
Παινέματα
Κάμω λοιπόν αρχήν καλήν, ιπαίνους να συνθέσω.
Τον Άγιον Βασίλειον θέλω να επαινέσω.
Έχεις και γιο στα γράμματα που 'ναι εβδόμη τάξη.
Να δώσει άγιος Θεός στην Πόλη να σπουδάσει.
Έχεις και κόρη όμορφη και κόρη παινεμένη.
Στου Βασιλιά την κάμαρα είναι ζωγραφισμένη.
Σινώπης (σχολικό άσμα)
Ζητώ την χάριν άρχοντες το στόμα μου ν' ανοίξω.
Ημέρα λάμπει αύριο θέλω να υμνωδήσω.
Αύριο είν' πρωτοχρονιά πρώτ' Ιανουαρίου
και εορτή του μάκαρος μεγάλου Βασιλείου.
Όστις με ζέση στην καρδιά, με φλόγα εις τα στήθη
εδίδασκε την αρετή στων χριστιανών τα πλήθη.
Εράντιζε με την δροσιά, την Άγιαν, την Θείαν,
και επροστάτευε σχολάς, ναούς, νοσοκομεία.
Και του χρόνου να 'στε καλά μ' όλον τ' αχροντικό σας
για τη σχολή, για τους φτωχούς δώστε τον οβολό σας.
Χαλδίας (υπό Γεωργίου Κανδηλάπτη - Κάνεως)
Άγιος Βασίλης έρχεται κι απο την Καισαρεία
χρυσόγερον επέντεσεν με την χρυσήν μαμέλαν,
σην ράβδαν επεκκούμπιξεν κι ατόν απηλογάται,
η ράβδα ΄τ΄ έτον μυτερόν κι ατό ζωντοκλωνάριν.
Εμέν αδά πη έστειλεν πασκ' είπε με φά και πία;
Τ' αλφάβητ είπε μάθα με, της Πόλης τη δυστυχίαν.
Την πόλην όντας ώριζεν ο Έλλην Κωνσταντίνον,
έναν πουλίν, καλόν πουλίν, έρχεται κι απ' την Πόλην,
μουδέ σ' αμπέλ' εγόνεγεν μουδέ σε περιγιάλι,
έρθεν ατό κι εγόνεψεν σου κάστρονος τον πύργον...
και ακολουθεί το ιστορικό της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Σαντάς (υπό Γεωργίου Κανδηλάπτη - Κάνεως)
Αρχή κάλαντα κι' αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα πάντα του χρόνου.
Έρθαν τα καλά παιδία σην πόρτα σ', άψον το κερί σ' κ' έλα σην πόρτα σ'.
Έρπαξαν εμάς οι σκύλ' εβραίοι,, αίμαν έσταξαν, αίμαν πα ΄κ΄ έτον,
εμυρίστεν ατο ο κόσμον όλεν για μυρίστ' ατο κι' εσύ, αφέντα.
Σαντάς (υπό Στ. Αθανασιάδη)
Αρχή κάλαντα κι' αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα πάντα του χρόνου.
Αρχή μήλον έν' κι αρχή κυδών εν' κι αρχή σύκον εν' το μυριγμένον.
Εμυρίστεν ατά, ο κόσμον όλον για μυρίστ' ατο κι εσύ αφέντα.
Έρπαξαν εμας οι σκύλ' εβραίοι, αίμαν έσταξεν, αίμαν πα ΄κ΄ έτον.
Έρθαν τα καλά παιδία σην πόρτα σ', άψον το κερί σ' κι έλα ση πόρτα σ'.
Χα! μηλόπα, χα! τσιρόπα, χα! ξερά (ή μαύρα) κοκκυμελόπα.
Χάτσ' - Καλέ Αργυρούπολης (υπό Παναγιώτας Μητροπούλου εκ του Χάτσ'-Καλέ Αργυρουπόλεως)
Άγιος Βασίλης έρχεται απο τη Καισαρεία,
ρυσόγερον απάντησε με την χρυσήν μαμέλαν,
στην ράβδον απεκούμπεσεν κι απάν' απελογέθεν.
Η ράβδος έτον ο Χριστός κι η ρίζα η Παναγία,
τα κλάδα έταν άγγελοι, τα φύλλα οι προφήται,
κάθουσαν κι επροφήτευαν και τη Χριστού τα πάθη.
Πουλίν έρθεν κι εγόνεψεν απάν' και σο κλωνάριν,
το έναν το φτερόν αθε σ' αίμαν έτον βαμμένον,
και τ' άλλο το φτερόν αθε χαρτί καταγραμμένον.
Ούε ποπάς εδέβασεν ούτε μητροπολίτης,
έναν παιδίν καλόν παιδίν τη ορφανής το τέκνον.
Σίτα δεβάζ' και σίτα κλαίει, σίτα την κάρδιαν κρούει,
αλλοί εμάς και βάϊ εμάς πάρθεν η Ρωμανία,
επάρθεν και το σκαμνίν, επάρθεν αφεντία.
Μοιρολογούν οι εκκλησιές και κλαίν' τα μοναστήρια,
μοιρολογά κι Αγιά Σοφιά το μέγα μοναστήρι.
Τραπεζούντας (παραλλαγή)
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, καινούργιος χρόνος μπαίνει,
κι η μουσική μας με ευχές χαρμόσυνες σας ραίνει.
Αυτός ο χρόνος που 'ρχεται χαρές να σας σκορπίσει,
κι ο ήλιος να γίνει λαμπερός, να σας φωτοβολήσει.
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, πολύχρονοι να ζείτε,
μα και τ' αδέλφια τα φτωχά να μη τα λησμονείτε,
π' αφήσανε τα σπίτια τους, την πατρική τους χώρα,
κι' άλλοι στους δρόμους πέθαναν κι' άλλοι πεθαίνουν τώρα.
Γι' αυτά τ' αδέλφια δώστε μας κι' εσείς τον οβολό σας,
κι' η ευτυχία του Θεού να μπεί στ' αρχοντικό σας.
Γαράσαρης (υπό Θ. Ηλ. Σταθοπούλου)
Άγιος Βασίλης έρχεται απο την Καισαρείαν βαστά εικόνα και χαρτί(ν) και καλαμάρι(ν).
Έναν πουλίν χα καλόν πουλίν έρτεν απο την Πόλην,
ουδέ αμπές εγόνεγεν, ουδέ αμπελοκλάδι,
αυτό έρτεν κ' εγόνεψεν, ση κύρ Δαυϊδ τον οίκον.
Έσειξεν τ' έναν το φτερόν, σο γαίμαν εν' βαμμένον,
έσειξεν και τ' άλλ' το φτερόν, χαρτίν περιγραμμένον.
Και η ράβδα του ήτον σύξυλην ζώγλιμον κλωνάρι,
εθάλυνεν, εμάκρυνεν σα επουράνα εξέβεν.
Κόρφα ήτον ο Χριστός, ρίζα η Παναγία,
κλάδα ήταν οι άγγελοι, φύλλα οι προφητάδες,
επροφήτευαν και έλεγαν και του Χριστού τα πάθη.
Έλα Χριστέ μ' αληθινέ μ' Χριστέ μ' και πιστεμένε μ',
όντες έρτες κι εκάθισες ση κύρ Δαυϊδ τον οίκον,
κι έκρινες κριτή, πάντα κριτή κι εις πάντας τους αιώνας. Λαογραφικά γύρω στα Καλαντόφωτα. Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς στη Γαράσαρη 1954
Όσχαρας και Γιαϊλέ-Γιουζί Κοτυώρων (υπό Ξενοφώντας Κ. Άκογλου)
Τα κάλαντα καλός καιρός και πάντα και τον χρόνον.
Άγιος Βασίλης έρχεται απο την Καισαρείαν,
βαστά εικόνα και χαρτίν, χαρτίν και καλαμάριν.
Το καλαμάριν έγραφεν και το χαρτί μιλούσε
και έγραφεν το Κερεκάδ', τροπάρα, ψαλμωδίας,
Χριστού τη θεία γέννησιν το Δόξα εν Υψίστοις.
Δουκάλευεν κ' έναν πουλάρ' με δώρα φορτωμένον :
σουτζούκια τη Καϊσερής, Τσουμενλί' παστουρμάδες
και δώρα τη Γαράσαρης, τσαμίντζα και παστίλας
και άλλα δώρα για σκολεί' παιδία, μαθητάδες.
Άγιε μ' Βασίλη, Δέσποτα, για πέει μας πόθεν έρθες;
Έρχομαι ας σην Καισάρειαν και πάγω για την Πόλην.
Για 'λα κάθ' κα να τρώς να πίντς, να λές μας τραγωδίας.
Εγώ γράμματα έμαθα, δεβάζω Κερεκάδιν,
και ψάλλω και Χριστούγεννα και κάθαν νέον έτος.
Κι αφού εξέρεις γράμματα, 'πέ μας την αλφαβήτα.
Και συ, τη 'σπιτί' άρχοντα, χρόνα πολλά να ζήσεις
και έλα λύσον την κεσέ σ' ΄κ΄ έλ' αδακά σην πόρταν
και δός μας όσον επορείς παράδες και μεϊβάδες.
Και τ' άλλ' τον χρόνον τη σκαιρού υγείαν, καλόν καρδίαν.
Σ' έτη πολλά !!!
Αργυρουπόλεως 17ος - 18ος αιώνας
Αρχή κάλαντα κι' αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα πάντα του χρόνου.
Αρχή μήλον έν' κι αρχή κυδώνιν, αρχή βάλσαμον το μυρισμένον,
π' εμυρίστεν ατ' ο κόσμος ούλεν, ο κόσμον ούλεν κι ο Βασιλέας,
για μυρίστ' ατο κι εσύ αφέντη, άϊ αφέντη, καλέ μ' αφέντη,
εσύ σο ταρέζ' κι' εγώ σην πόρταν, φέρεν το φετίρ', θέλω να πάω.
(*φετίρ=αραβική λέξη φιτρέ=δέκατο περιουσίας προς απόδοση)
Παρακολουθείστε επίσης το αφιερωματικό μου βίντεο με οπτικοακουστικό υλικό απο καταγραφή μου για τα λαογραφικά του δωδεκαημέρου στην Πάφρα της Αμισού του Πόντου Κοτσαμάνια & Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Πάφρας Πόντου, Σάββας Κουρουτζίδης Ακριτοχώρι Σερρών
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Ινέπολης & Κασταμονής Πόντου
Νέον έτος σήμερον άρχεται και ο κόσμος όλος αγάλλεται.
(η επωδός Άγιος , Άγιος, Άγιος υπάρχεις και Κύριος επαναλαμβάνεται σε κάθε στίχο)
Σήμερον ο Κύριος δέχεται την περιτομήν ως φιλάνθρωπος.
Χαίρει και ο Μέγας Βασίλειος εκ της Καισαρείας ερχόμενος.
Πόθεν κατεβαίνεις Βασίλειε και που διευθύνεις τα βήματα;
Εκ της Καισαρείας κατέρχομαι και εις τα σχολεία πορεύομαι.
Ποία σου τα δώρα Βασίλειε; Μήλα, πορτοκάλια, πλακούντια.
Άγιος, Άγιος, Άγιος υπάρχεις και Κύριος. Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Ινέπολης - Κασταμονής Πόντου & Νέον έτος σήμερον άρχεται Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Ινέπολης & Κασταμονής Πόντου ΚΧΟ Πύρριχος
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com