Καλαντάρτς, Ιανουάριος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο

Τ' όνομά του ο Ιανουάριος το παίρνει από τον ύπατο θεό των Ρωμαίων Ιανό που ήταν κύριος των πάντων, της αρχής και του τέλους, για αυτό τον απεικόνιζαν με δύο πρόσωπα, το ένα κοιτούσε εμπρός και το άλλο πίσω, όπως ο χρόνος που φεύγει και ο νέος που έρχεται. Ο Ιούλιος Καίσαρας καθιέρωσε ως πρώτο μήνα του έτους τον Ιανουάριο το 46 π.Χ.

Καλαντάρης - Ιανουάριος. ΉΘη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο Στην Ελλάδα φέρει τις ονομασίες: Γενάρης, Γεννολοήτης (οπότε γεννούσαν τα πρόβατα), Κλαδευτής, Γατόμηνας, Μεγαλομηνάς ή Τρανός, Κρυαρίτη (απ' τα πολλά κρύα). Κατά το αττικό ημερολόγιο αντιστοιχεί με τον μήνα Γαμηλιώνα. Στον Πόντο λεγόταν Καλαντάρτς (κάλαντα + την κατάληξη "άρης"). Έτσι σε διάφορες περιοχές του Πόντου έφερε τις παρακάτω ονομασίες: Καλαντάρτς στη Σάντα την Τραπεζούντα και τη Χαλδία, ενώ Καλαντάρης λεγόταν στην Ινέπολη, την Κερασούντα, την Οινόη και τη Σινώπη. Κατά τους Ρωμαίους η πρώτη του μήνα ονομαζόταν καλένδαι. Όταν μάλιστα θεσπίστηκε η πρώτη Ιανουαρίου ως η αρχή του χρόνου γίνονταν ιδιαίτεροι εορτασμοί. Έτσι με το όνομα "Καλένδαι" εννοείται η πρώτη Ιανουαρίου, μαρτυρία που επιβεβαιώνεται από τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης, τον 62ο κανόνα της εν Τρούλλω Συνόδου αλλά και αλλού. Μάλιστα δε οι Καππαδόκες αλλά και οι Έλληνες του Πόντου ονόμαζαν κάλαντα την πρώτη Ιανουαρίου. Υπάρχουν πολλές παράγωγες λέξεις με πρώτο συνθετικό τη λέξη κάλαντα όπως: καλαντάρα ή καλαντίτζα που λεγόταν για ζώο που γεννήθηκε τη μέρα αυτή. Έθιμα Δωδεκαημέρου Κοτυώρων Πόντου - Ιανουάριος "Καλαντάρτς" - του Άκογλου Ξενοφώντα

Ας ση Χριστού ους τα κάλαντα και ως τα φώτα βρέχ̌ει,
και πώς να 'φτάμε μουαπέτ', κανείς καρδίαν 'κ̆' έχ̌ει.
Ο παραπάνω στίχος φανερώνει τα καιρικά φαινόμενα της εποχής στη μαύρη θάλασσα. Το τσουχτερό κρύο και το χιόνι δίνουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα για συνεύρεση και γλέντι. Όπως πάντα η λαϊκή μούσα δεν έχασε την ευκαιρία και τούτο το γεγονός να το κάνει τραγούδι:
Ας ση Χριστού ους τα κάλαντα, σιλεύ'νε και λουκίζ'νε,
κι' οι πεκιάρ' κρύον 'κ̆ι τερούν, το σεβταλούκ νουνίζ'νε.
Καλαντάρτς και νέον έτος, κόρ' ανάμ'νον με οφέτος.
Καλαντάρτς καληχρονία, κόρ' εσύ εσέν ωρία.
Καλαντάρτς και καλή ώρα, κόρ' εσύ μ' ακούς την χώραν.
Καλαντάρτς και νέον έτος, κόρ' θα παίρω σε οφέτος.
Οι παραπάνω στίχοι φανερώνουν μία αρχαία συνήθεια η οποία απαντάται και στην Αθήνα, δηλαδή κατά τον μήνα Ιανουάριο να τελούνται οι περισσότεροι γάμοι. Παρακάτω παραθέτω δυο ερωτικά δίστιχα σχετικά με τον Ιανουάριο (Καλαντάρη) μήνα:
Κόρη πασ̌κείντο 'κ̆' είδες 'με, πασ̌κείντο 'κ̆' εγνωρίε͜ις 'με
πασ̌κείντο 'κ̆' έμ'νες με τ' εμέν', ση Καλαντάρ' τα νύχτας;
Έρθαν, αρνί μ' τα κάλαντα, έρθεν ο Καλαντάρτς-ι
μενώ 'σε και αν' 'κ̆' έρχεσαι, να έρται ο χαπάρ'τσ'-ι

Στα Σούρμενα συνηθιζόταν το ποδαρικό την πρώτη Ιανουαρίου που συνοδευόταν από την ευχή: Κάλαντα-κάλαντα καλώς τον Καλαντάρη, αγούρ' παιδία και θελυκά μουσκάρ͜ια, έρθεν ο νεόχρονος και εδέβεν ο παλαιόχρονος, τούτα τα λόγια έλεγαν και σκόρπιζαν μέσα στο σπίτι φασόλια, καλαμπόκι, φουντούκια και άλλα προϊόντα, για το καλό.  Κάλαντα και Έθιμα του Δωδεκαημέρου στον Πόντο / Καζαμίας / Φάρος Ποντίων Θεσ/νίκης 2012. Στο Σταυρίν επίσης την Πρωτοχρονιά εύχονταν: Κάλαντα – κάλαντα καλώς τον Καλαντάρη, αγούρ͜ια παιδία και θελ'κά μουσκάρ͜ια, καστανίτσας, κολογκύθ͜ια νοσσάκας πουλία και χοντρά χαψία. Εξέβαμε ας σην κακοχρονίαν και εσέβαμε σην καλοχρονίαν.

Στο Ακ Δαγ Μαδέν αντί για βασιλόπιτα έκαναν βουτυρόπιτα χωρίς νόμισμα.
Στη Σινώπη τα κάλαντα δεν λεγόντουσαν στην Ποντιακή διάλεκτο αλλά ως εξής: « ζητώ την χάριν άρχοντες το στόμα μου ν' ανοίξω.....»
Η λαϊκή πίστη στη Σάντα όριζε ότι εάν έπεφτε Σάββατο η πρώτη Ιανουαρίου αυτό θα σήμαινε πολλά σάβανα, δηλαδή πολλούς θανάτους. Έχει διασωθεί ως τις μέρες μας και η παροιμία που ειρωνεύεται όποιον έχει παράλογες απαιτήσεις και ζητάει παράκαιρα πράγματα με τη φράση: «Καλανταρί αγγούρια» δηλαδή, αγγούρια του Γενάρη. Όποια νοικοκυρά δεν έκανε καλή διαχείριση ο λαός την αποκαλούσε νοικοκυρά του Αυγούστου που ξόδεψε τα πάντα πάρωρα (νωρίς): «Αυγουστοκοδέσπαινα, καλαντογυρεύτρα». Συνηθιζόταν όπως τα Χριστούγεννα, έτσι και την Πρωτοχρονιά να καίει στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο (καλαντοκούρ' - καλαντοκούτσουκο) όρθιο επί ημέρες.
Στην Τραπεζούντα τα παιδιά με τα φαναράκια και τα χαρτοκάραβα ξεχύνονταν στους δρόμους και τραγουδούσαν το «Αρχή Μηνιά κι Αρχή Χρονιά, κι Αρχή Καλός μας Χρόνος....» ή το «Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία....»Το Δωδεκαήμερο στη Σαντά του Πόντου / Η Παραμονή των Θεοφανείων / Λαογραφία - Δοξασίες

Ο κ. Αντώνιος Παπαδόπουλος στο έργο του "Σύμμεικτα Ροδοπόλεως Πόντου", (Δοξασίαι περί των μηνών) στο τεύχος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών – Αρχείον Πόντου Τόμος 26ος - Αθήνα 1964, αναφέρει σχετικώς για τον μήνα Ιανουάριο: Ιανουάριος - Καλαντάρτς. Ωνομαζόταν έτσι από τις Καλένδες. Κατ' αυτόν τον μήνα εγίνοντο τα Μωμογέρ͜ια. Νέοι και πολλές φορές γέροντες ενεδύοντο παλαιά ρούχα, κρεμούσαν κώδωνας και εσκεπάζοντο το πρόσωπον με μουτσούνες (μάσκες) ή στορέας ή φορούσαν φουστανέλες (Καπήκιοϊ & Λιβερά) ή εγίνοντο τάχα διώκται των λαθρεμπόρων καπνού και επιδίδοντο εις ομηρικάς μάχας, πολύ διασκεδαστικάς. Κατήρχοντο εις την υποδιοίκηση και εχόρευον και εν τέλει εφιλοδωρούντο από τας αρχάς και τους καταστηματάρχας. Όταν δε ο καιρός ήτο ευνοϊκός περιήρχοντο και τα γειτονικά χωριά. Από τας εισπράξεις έν μέρος διετίθετο δια το σχολείον και τα ολιγότερα εις κοινήν διασκέδασιν εις το μοναδικόν καφενείον του χωρίου μέχρι πρωϊας και πολλάκις μέχρις εσπέρας της επομένης. Την εσπέραν της παραμονής των Φώτων κατά το δείπνον, εξάπαντος νηστήσιμον φαγητό, ήναπτον κηρία δια τους αποθανόντας γονείς, τέκνα, αναδόχους, συγγενείς και κάθε σπίτι εφεγγοβολούσε. Η φωτοχυσία αύτη εγίνετο δια τους τεθνεώτας ως είδος σπονδής. Σύμμεικτα Ροδοπόλεως (Ματσούκας) Πόντου - Δοξασίες περί των μηνών. Παροιμία: "Καλανταρή εχτρά̤σματα, χ̌όρας ομνυάσματα" δηλαδή: Οι λιακάδες του Γενάρη μοιάζουν με τους όρκους της χήρας" Παροιμία που λεγόταν επί αστάθειας χαρακτήρων και εύκολων όρκων. 

Εορτές Ιανουαρίου 

1η Ιανουαρίου, Περιτομή του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού & του Αγίου Βασιλείου αρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας, Ουρανοφάντορος του Μεγάλου.
6η Ιανουαρίου, Τα Άγια Θεοφάνια ή Επιφάνεια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Τα Έθιμα της μεγάλης δεσποτικής εορτής των Θεοφανείων στον Πόντο / Εδέβαν τα Χριστούγεννα έρθανε και τα Φώτα - Καλαντάρτς και Νέον Έτος. Άσμα Δωδεκαημέρου
7η Ιανουαρίου, του Αγίου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Τη εβδόμη Ιανουαρίου εκάστου έτους η εκκλησία μας τιμά την ιερά σύναξη του Αγίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Στις αγιογραφίες και στις ιερές εικόνες ο Άγιος Ιωάννης εικονίζεται ως ασκητής της ερήμου με ένδυμα από τρίχες καμήλου και δερμάτινη ζώνη. Το Ιερό Ευαγγέλιο αναφέρει ότι η τροφή του ήταν ακρίδες (αγριόχορτα) και άγριο μέλι. Την ημέρα αυτή στην κυρίως Ελλάδα υπάρχει η συνήθεια να γιορτάζουν οι κουμπάροι και ιδιαίτερα αυτοί που βάφτισαν παιδιά. Στον Πόντο λέγανε: Οσήμερον εν τ’ Αγιαννί. Στην Ινέπολη Αϊ Γιάννη λέγανε και τον μήνα Ιούνιο επειδή γιορταζόταν η μνήμη του πάλι στις 24 του μηνός αυτού, αλλά η γιορτή αυτή σχετιζόταν με το Γενέθλιον ή Γεννέσιον του Αγίου Ιωάννου του προδρόμου, τον οποίο στον Πόντο τον έλεγαν (με διάφορες παραλλαγές) Αγιλουτρούπη. Γενικά στον Πόντο τιμώντας εξαιρετικά τον Άγιο Ιωάννη έχτιζαν πολλές εκκλησίες στο όνομά του. Ο Δημήτριος κ. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης) διέσωσε μια παράδοση για το κτίσιμο μιας εκκλησίας που δείχνει και τη θαυματουργική δύναμη του Αγίου με τίτλο «Τ’ Αεννί το θάμαν» δηλαδή το Θαύμα του Αγίου Ιωάννη. “Σα παλά̤ τα χρόνα̤ σο Σταυρίν θα έχτιζαν τ Αεννί την εγκλησίαν, άμα του τουρκάντ ‘κ̌’ εφήν’ναν”. Δηλαδή επειδή δεν τους άφηναν οι τούρκοι να χτίσουν φανερά την εκκλησία άρχισαν να δουλεύουν νύχτα και κουβαλούσαν πέτρες και πλάκες. Μια νύχτα όμως που τους πήραν είδηση οι τούρκοι πήγαν να κλέψουν αυτά τα υλικά. Τότε ο Άγιος έκανε το θαύμα του. Οι πέτρες και οι πλάκες κόλλησαν επάνω τους κι ότι κι αν έκαναν δεν έπεφταν. Στην απελπισία τους επάνω τους είπε ένας τούρκος: Ας παίρομ’ ατα και πάμε οπίσ’. Τότε όλοι τον άκουσαν και γύρισαν πίσω. Μόλις πήγαν τα υλικά από εκεί και τα πήραν οι πλάκες έπεσαν μόνες τους από τις ράχες τους. «Τη κεφαλί ατουν ερούξαν τα πλακία ασ’ σα ράχ̌α τουν». Την άλλη μέρα οι τούρκοι όχι μόνο τους επέτρεψαν να συνεχίσουν το χτίσιμο, αλλά τους διαβεβαίωσαν ότι και οι ίδιοι θα βοηθούσαν λέγοντας: «Κ’ εμείς θα κοβαλούμε μετ’ εσάς λιθάρα̤ και πλακία». Στην Ίμερα οι κάτοικοι σε μια ωραία τοποθεσία με υπέροχο κλίμα και νερά είχαν χτίσει την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου. Ήταν Ιερά Μονή για καλόγριες αρχαιότατη και την ανακαίνισαν περίπου το 1860. Κατά τα τελευταία ζοφερά χρόνια του πολέμου το μοναστήρι αυτό, ο Αγιάννες τη Γήμερας βοήθησε πολύ τους φυγόστρατους από την τουρκική θηριωδία και πάρα πολλούς άπορους του χωριού. Ενδιαφέρουσες είναι οι πληροφορίες που έχουμε για τη Μονή αυτή αργότερα, αφού μετά την 1922 καταστράφηκε από τη μανία των τούρκων. Όλα τα έκαψαν οι τούρκοι και σώζεται κάπως σε ερείπια η εκκλησία. Μάλιστα, μετά την επαίσχυντη ανταλλαγή των πληθυσμών τη χρησιμοποιούσαν ως μαντρί για τα ζώα τους. Επειδή όμως μια βραδιά κατέπεσε ο νάρθηκας και σκότωσε αρκετά ζώα τους, από τότε δεν ξανάβαλαν τετράποδα στην εκκλησία. Στο Κάνιν όπου οι κάτοικοί του φημίζονταν για τον εύθυμο χαρακτήρα τους και την αγάπη τους στο ωραίο, παρατήρησαν ότι στη γιορτή του Αγίου πήγαιναν τα πιο όμορφα κορίτσια, σε αντίθεση με την προσέλευση σε άλλους αγίους. Γι αυτό δε τραγουδούσαν: «Όθεν κοτσοί, όθεν στραβοί σον Αε Παντελεήμον και όθεν κορίτσα̤ έμορφα ση Κανί’ τον Αέννεν». Στα Κοτύωρα όταν θέλανε να επιπλήξουν αυτούς που νόμιζαν ότι είναι πάντα γιορτή αλλά και τους σελέμηδες έλεγαν: Πάντα τ’ Α-Γιαννί ‘κ̌’ έν’» δηλαδή δεν είναι πάντα του Αγίου Ιωάννου. Στην Αμισό όταν ήθελαν να ειρωνευτούν κάποιους ότι δεν μπορούν να έρθουν ποτέ έλεγαν τη φράση: «Τ’ Α-Γιαννί ‘ά ‘ρχουνταν» δηλαδή θα έρθουν στις 7 Ιανουαρίου του Αγίου Ιωάννη, υπονοώντας ότι δεν θα έρθουν καθόλου. Στον Πόντο ήταν συχνό το όνομα Γιάννης και συχνά ακουγόταν η φράση «Σπίτι χωρίς Γιάννη προκοπή δεν κάνει». Επόμενο λοιπόν ήταν πολλοί που είχαν αυτό το όνομα να μην έχουν και καλό χαρακτήρα, έτσι σε πολλά μέρη στον Πόντο είχαν και σχετικές φράσεις που το επεσήμαναν όπως στην Κερασούντα όπου έλεγαν: «Ασον Γιάννεν μερέαν ενεράστα και τον Αϊ-Γιάννεν», δηλαδή από την πλευρά του Γιάννη σιχάθηκα για τον Άη Γιάννη, εκφράζοντας την αναγκαστική βδελυγμία τους για πράγματα που αλλιώς τα επιθυμούσαν κι αλλιώς τους ήρθαν. Στη Χαλδία υπήρχε η παραλλαγή «Ας σον Γιάννεν κι έσ’ τον Αέννεν πα ικράχ εποίκα», ενώ στα Κοτύωρα έλεγαν κάτι παρόμοιο: «Ας σον Γιάννεν κι έσ’ τον Αγιάνεν πα ενερά̤στα» φράση που σημαίνει ότι και η παραπάνω για πρόσωπο δηλαδή που μισείτε εξαιτίας κάποιου άλλου. Στη Σαντά αντί του Αγίου Ιωάννη τοποθετούσαν κατά τον ίδιο τρόπο τον Άγιο Γεώργιο και το όνομα Γιώργος. Άλλες φορές ζητούσαν τη βοήθεια του Αγίου ιδιαιτέρως μάλιστα αν εκεί κοντά στα κτήματά τους υπήρχε Ναός ή Παρεκκλήσι τιμώμενο στο όνομα του Αη-Γιάννη όπως αναφέρεται για την περιοχή Χαλδίας, όπου ο κεχαγιάς του χωριού σφετερίστηκε κάποιο χωράφι στην παράδοση με τίτλο: «Ε Αέννε μ’εσύ πα ατουκά είσαι;» Πράγματι ο κεχαγιάς σφετερίστηκε το μισό χωράφι κοντά στον Αγιάννη ενός φτωχού Τσ̌αραχώρα όταν αυτός έλειπε στη Ρουσία στην ξενιτειά. Όταν λοιπόν κάλεσε όλους τους γείτονες, αζάδες, προεστούς και τον παπά να δείξουν τα σύνορά τους όλοι από φόβο σιώπησαν. Τότε ο αδικημένος χωρικός κοίταξε προς τον Αϊ Γιάννη, γέμισαν τα μάτια του δάκρυα και δείχνοντας την απογοήτευσή του ότι και ο Αγιάννης δεν μιλάει και δεν επεμβαίνει αλλά ανέχεται την αδικία, είπε προς τον Άγιο: Ε Αέννε μ’, εσύ πα ατουκά είσαι; Αρ’ ας είσαι ατουκά» δηλαδή Αγιάννη μου και εσύ εκεί κοντά είσαι; Αφού όμως δεν κάνεις το θαύμα, σου μείνε εκεί που είσαι. Η τιμή και λατρεία του Αγίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου & Βαπτιστού Ιωάννη στον Πόντο
Λεξιλόγιο:
• Σελέμης = αυτός που ζεί σε βάρος των άλλων (παράσιτο)
• Ασ’ σο κατσίν ατ’ ικράχ εφτάγω ή Ας’ σο κατσίν ατ’ ικράχ εποίκα = τον βαρέθηκα, τον σιχάθηκα
• Κεχαγιάς = αξιωματούχος του οθωμανικού κράτους
• Αζάδες = μέλη του τοπικού συμβουλίου με πρόεδρο τον μουχτάρη
• Κάνι(ν) = Το Κάνιν (παλαιότερο όνομα της Χαλδίας – Αργυρούπολης)

Και ολίγα, ελάχιστα και ταπεινά για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.
Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά, ο Ιωάννης ήταν γιος του Αρχιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ που ήταν συγγενής της Θεοτόκου. Η Ελισάβετ ήταν στείρα και σε βαθύ γήρας γέννησε θαυματουργικά τον Ιωάννη. Αγάπησε την έρημο του Ιορδάνου, έζησε ασκητικότατα και κήρυττε τη Μετάνοια. Ήλεγχε της αμαρτία και ασωτία του τότε κόσμου. Περί του αγίου Ιωάννου έγραψαν οι προγενέστεροι προφήτες της παλαιάς διαθήκης όπως ο Ησαϊας με το πολύ γνωστό «φωνή βοώντος εν τη ερήμω, ευθύνατε την οδόν Κυρίου». Αξιώθηκε να βαπτίσει τον Κύριο μας Ιησού Χριστό όπου κατά την βάπτιση φανερώθηκε ο ένας και μόνος αληθινός τριαδικός Θεός. Για την αναταραχή που έφερε στο πολιτικό και θρησκευτικό κράτος της εποχής με δόλο αποκεφαλίστηκε από τον Ηρώδη Αντίπα και την Ηρωδιάδα δια της άθλιας εκείνης Σαλώμης. Η μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου τιμάται από την εκκλησία μας πολλές φορές το χρόνο (Σύλληψη, εύρεση της Τιμίας Κάρας, Γενέθλιον, Αποτομή της Κεφαλής κ.τ.λ.). Το εξαποστειλάριον στην ακολουθία του όρθρου της συνάξεως του Τιμίου Προδρόμου σκιαγραφεί το μέγα πρόσωπο αυτού του μοναδικού ανθρώπου που έζησε επάνω στη γή και χαρακτηρίζεται ώς επίγειος άγγελος και ουράνιος άνθρωπος. Αναφέρει χαρακτηριστικά: "Προφήτην σε προέφησε, τῶν Προφητῶν ὑπέρτερον, ἐν γεννητοῖς ὁ Δεσπότης, γυναικῶν μείζονα πάντων· ὃν γὰρ Προφῆται ἅπαντες, καὶ Νόμος προκατήγγειλαν, Χριστὸν σαρκὶ ἑώρακας· ὃν καὶ βαπτίσας ἐδείχθης, σεβασμιώτερος πάντων". 
17η Ιανουαρίου, του Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου. Σχετικά με τον Άγιο Αντώνιο περισσότερο χάριν ενημέρωσης περισσότερο παρά γιατί υπάρχει κάτι σχετικό στον Πόντο αναφέρουμε τις πληροφορίες που μας παρέχει ο Δ. Σ. Λουκάτος. Ο μέγας Αντώνιος έζησε στην Αίγυπτο στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου και θεωρείται ο οργανωτής της χριστιανικής ασκητικής ζωής. Αυστηρός τιμωρός εκείνων που δεν τιμούν την εορτή του. Είναι και δαιμονοδιώκτης άγιος γι’ αυτό και έλεγαν για τους τρελούς ή ιδιότροπους: «Είναι για τον Αγ-Αντώνη». Ως άγιος του Πόντου αναφέρεται ο Άγιος Αντώνιος ο Στουδίτης Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έως από την Πάφρα (910-983μχ) τη μνήμη του οποίου εορτάζουμε στις 12 Φεβρουαρίου.
18η Ιανουαρίου, του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου. Η χειμωνιάτικη ημέρα του Αϊ-Θανάση θεωρείται παραγγελτική κάποιας άνοιξης. Ακόμα και οι τούρκοι λέγανε για αυτήν: «Αϊ-Τανάσι γκιαλντί, ας γκιαλντί» δηλαδή ήρθε του Αϊ- Θανάση ήρθε και η άνοιξη. Το όνομα του Αγίου Αθανασίου στον Πόντο απαντούσε ως Νάσος και διασώζεται στην εξής παροιμιώδη φράση του χωριού Άδισα: «Τερεί τον Αενάσσον» δηλαδή κοιτάζει τον Άγιο Νάσο, μια φράση που λεγόταν για άνθρωπο τεμπέλη ο οποίος αποφεύγει την εργασία και περιμένει από τον ουρανό κάποιο θαύμα.
20η Ιανουαρίου, του Αγίου Ευθυμίου του Μεγάλου. Ο Όσιος Ευθύμιος ο Μέγας (377-473 μ.Χ.) που καταγόταν από τη Μελιτηνή της Αρμενίας του Πόντου, έγινε ηγούμενος της μονής Φαράν της Παλαιστίνης. Το όνομά του το πήρε απο τη χαρά που έδωσε στους γονείς του με τη γέννησή του επειδή η μητέρα του εθεωρείτο στείρα. Μεγάλωσε σαν ασκητής και τον θεωρούσαν θεραπευτή και θαυματουργό σε στείρες και άτεκνες γυναίκες. Ετιμάτο και λατρευόταν και στον Πόντο ο Άγιος Ευθύμιος. Αγίασμα μάλιστα του Αγίου βρισκόταν στην άκρη του χωριού Αντρεάντων της Αμισού. Η αγάπη και εκτίμηση τους προς τον άγιο ήταν τόση ώστε πήγαιναν στον τάφο του κεριά, θυμίαζαν, πλένονταν και θεραπεύονταν.
21η Ιανουαρίου του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ευγενίου πολιούχου της Τραπεζούντας και των Αγίων συναθλητών του Κανιδίου, Ουαλεριανού και Ακύλα. Άγιος Μεγαλομάρτυρας Ευγένιος, Πολιούχος Τραπεζούντας Πόντου / Υπόμνημα εις τον Άγιον Μεγαλομάρτυρα Ευγένιο τον Τραπεζούντιο και τους συνάθλους του Ουαλεριανόν, Κανίδιον και Ακύλαν της Ιεράς Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους
30η Ιανουαρίου, των Αγίων Τριών Ιεραρχών, των Φωστήρων της Οικουμένης: Βασιλείου του Μεγάλου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Γρηγορίου του Θεολόγου. Η εορτή των Τριών Ιεραρχών στον Πόντο επίσης μπορείτε να παρακολουθήσετε στο παρακάτω βίντεο τα ήθη και έθιμα γύρω απο τη λατρεία των Τριών Ιεραρχών στη Χάρσερα του Πόντου, το 1908 : Η εορτή των Τριών Ιεραρχών στην Χάρσοραν (Χάρσερα) του Πόντου το 1908

Πηγή για τα λαογραφικά των μηνών του έτους αποτελεί η ανεπανάληπτη εργασία της κυρίας Έλσας Γαλανίδου - Μπαλφούσια, έκδοση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών του Αρχείου του Πόντου, (παράρτημα 19, Αθήνα 1999),  υπό τον τίτλο Ποντιακή Λαογραφία "Οι Τέσσερις Εποχές και οι μήνες τους". 

 Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com