Το μεταλλειοφόρο βουνό του Κουντέν στην περιφέρεια της Χαλδίας του νομού Τραπεζούντας του Πόντου (Άδισσα - Χαβίανα - Θόμπορα - Παναγία Γουμερά).
Μια απ τις δειράδες (κορυφογραμμές) της οροσειράς του ΑϊΚώστα, κατερχόμενη προς βορρά αποτελεί τη ράχη που διαχωρίζει την κτηματική περιοχή μεταξύ Άδισσας και Χαβίανας – Θόμπορας αφενός, και Ζουγουδέν αφετέρου κι όσο προχωρά παραπέρα σχηματίζει το μεταλλειοφόρο βουνό του Κουντέν του οποίου η εκμετάλλευση γινόταν ταυτόχρονα στα μεταλλεία της Κορόνιξας και του Κανίου μη αφήνοντας άλλα ίχνη παρά τις σωρείες των εκβολάδων (τσοχάρια) και τα πολλαπλά σπήλαια (μαγαράδες) εκ των οποίων σπουδαιότερο ήταν "τ' Αράπ' το τρυπίν".
Παρακολουθείστε το σχετικό μου βίντεο
Το Κουντέν ήταν πετρώδης όγκος με πολλά βράχια που κατέληξε σε οροπέδιο και διατηρούσε ένα νεαρό δάσος κατάπυκνον από πεύκα αλλά και πολλές πηγές. Στο κέντρο του οροπεδίου είναι κτισμένος ένας θερινός οικισμός όπου την περίοδο του θέρους μετακινούνται περίπου είκοσι οικογένειες απ την Τσίτη για την καλλιέργεια των πέριξ αγρών και τη φύλαξη των οικιακών ζώων, ενώ τον χειμώνα μένει ακατοίκητος. Δεν πρόκειται για παρχάρι (γιαϊλά) όπου παραθερίζουν μόνο δύο τρείς μήνες και όπου οι ρωμάνες ή γιαϊλαέτσες αναλαμβάνουν την περιποίηση των γαλακτοφόρων ζώων όλου του χωριού. Αλλά για πραγματικό θερινό συνοικισμό όπου μεταφέρονταν ολόκληρες οικογένειες από την Τσίτη έχοντας γύρω απ τις οικίες τους αρκετή καλλιεργήσιμη έκταση. Τέτοιος συνοικισμός ήταν και το Στρέν (Εστρέν ίσως εκ την λέξεως Εστρέα) στις παρυφές της Θόμπορας (ή Λιθόμπορας) χρησιμοποιούμενος απ' τους κατοίκους της Χαβίανας και του Βαρτάντων. Άλλος συνοικισμός βρισκόταν στην τοποθεσία Δεσποτικόν, θαυμάσια περιοχή στα παρχάρια της Αυλίανας όπου παραθέριζαν οι Αυλινίτες κτηνοτρόφοι. Απλώνονταν απέραντα λιβάδια με παχύ στρώμα χλόης, άφθονα παγωμένα νερά και πιο πέρα εκτείνονταν τα πλούσια σε χόρτο παρχάρια της Τούλαχας και Άχσουης ενώ πιο ψηλά απλωνόταν το παρχάρι του Αεν-Παύλου. Σώζονται ερείπια βυζαντινού ναού του Αγίου Βλασίου (τ' Αε-Βλάσονος). Εικάζεται ότι υπήρχε ενταύθα θερινή διαμονή κάποιου αυτοκράτορος της Τραπεζούντας εξ ου και το όνομα. Το Κουντέν (ίσως εκ της λέξεως κιντέα = τσουκνίδα) πιθανόν να υπήρξε εργατικός συνοικισμός την εποχή κατά την οποία λειτουργούσαν τα μεταλλεία. Άλλη ετυμολογία ίσως να προέρχεται εκ του τουρκικού kunt = δυνατός/στερεός. Στην βόρεια κλιτή του όρους βρίσκεται το μοναστήρι της Γουμεράς (τη Τσίτες η Παναγία) που ονομάστηκε έτσι απ' την ονομασία Ηγουμενά ή Ηγουμερά όπως λέγεται ακόμα εκείνη η πλευρά του Κουντενίου. Στο βορειοανατολικό μέρος του Κουντέν υψώνεται ένα κωνικό βουνό εντελώς γυμνό στην κορυφή του οποίου σώζεται ακόμη μισο-ερειπωμένος ναός του Αγίου Κήρυκος εξ' ου και το βουνό λέγεται Αεν - Κήρ'κας. Ο θόλος του ναού κατέπεσε και εν μέρει οι τρείς τοίχοι του, σώζεται μονάχα το Άγιον Βήμα. Εσωτερικώς όλοι οι τοίχοι του είναι ζωγραφισμένοι και μέχρι τις ημέρες μας σώζονταν σε πολύ καλή κατάσταση. Στον ναό αυτό ετελείτο θεία λειτουργία μόνο κατά την εορτή του Αγίου στις 15 Ιουλίου απ τους ιερείς της Χαβίανας στην επικράτεια της οποία ανήκε ως λειτουργικός χώρος. Η θέα απ το ύψος του Αεν-Κήρ'κα ήταν θαυμάσια αλλά και δεσπόζουσα σε όλα τα γύρω βουνά. Όλη η γύρω περιοχή της Τσίτης, της Άδισας και της Χαβίανας είναι ορατή όπως και τα όρη της Ζύγανας, της Κρώμνης, ο Μπαλαμπάνος, ο ΑϊΚώστας, η Σούδα κι η Κάγκανα. Στην περιοχή της Χαβίανας κάτω απ τον συνοικισμό των Βαρτάντων σώζεται σχεδόν ακέραιος άλλος βυζαντινός θολωτός και ευρύχωρος ναός ζωγραφισμένος εσωτερικώς με αγιογραφίες, τιμώμενος στους Αγίους Θεοδώρους. Το Κουντέν αναφέρεται και στο σατυρικό δημοτικό άσμα του Πόντου του Παντελή Μελανοφρύδη (Η Εν Πόντω Ελληνική γλώσσα, Βατούμ 1910 σελ. 41 αλλά και στο Αρχείον Πόντου, τόμος 2ος σελ. 232.
Πηγή : Παντελής Μελανοφρύδης, Χρονικά του Πόντου, Τεύχη 5ον – 6ον
Αναζήτησα και βρήκα το θαυμάσιο αυτό δημοτικό τραγούδι και το παραθέτω παρακάτω προς τέρψη οφθαλμών και καρδίας των αναγνωστών του site μου. Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
Ατός ο Χατζή Στέφανον και τη Στοδούλ΄ο γυιόν-ι,
φορεί την Λέντραν το σ̆αλβάρ, τη ζερταβάν την γούναν,
φορεί ορτάρα̤ σύμψιλα, ποστάλα̤ γεμανία,
εβγαίν' και κεζινεύκεται 'ς ση Κουντενί' τ' Ομάλα̤,
κανάν κ̆ι πεγιανεύκεται, κάναν κ̆ι καλατζ̆εύει,
τον ήλον πεγιανεύκεται τον ήλον καλατζ̆εύει.
Θήκ' την τσ̆αλμάν πιζάρωτα και τα μανίκια αχράμα̤,
και το τσ̆ιπούχ'ν ατ' φίλτισ̆ιν, τ' αντσούκ'ν ατ' κεχριμπάριν.
Ελέπ' α̤τον ο Βρίχειλας, αχάν' και 'κ̆ι ασπαλεί-ιν,
ελέπ' α̤τον η Σοφίτσα, λιγοθυμά και ρούζει,
ελέπ' α̤τον κι η Φεγγάρα, πουλεί τον Ηλιακόν-ιν,
ελέπ'ν ατον κι οι δίπαντροι και σύρ'νε δύο αντρούδας,
ελέπ'ν ατον τα κοράσ̆α και σύρ'νε τα σουμάδα̤,
ελέπ'ν ατον κι οι χ̆εράδες και σύρ'νε τ' ορφανά 'τουν,
ελέπ'ν ατον οι ποπάδες , γυρίζ'νε τα πετραχ̆ήλα̤,
ελέπ'ν ατον δα̤κόπουλα και σύρ'νε τα κυρα̤κάδα̤.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
