Η τραγωδία της εξόντωσης του Ελληνισμού της Πάφρας του Πόντου

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού

Οικογένεια Ιωάννη Χατζη-Αντώνογλου Πάφρα Πόντου 1870 Η Πάφρα που γράφεται και Μπάφρα, είναι μία απ τις πόλεις του Πόντου. Βρίσκεται στο νομό Σαμψούντας δίπλα στις εκβολές του ποταμού Άλυ και αριθμούσε περίπου οκτώ χιλιάδες κατοίκους. Οι κάτοικοι της ήταν Έλληνες καίτοι τουρκόφωνοι διακρίνονταν για το ζωηρό θρησκευτικό και εθνικό τους αίσθημα.

Ονομαστά ήταν τα καπνά της Πάφρας για την ευωδία τους και αυτό δικαιολογούσε τη μεγάλη εμπορική κίνηση στη Μπάφρα με αποτέλεσμα την ύπαρξη πολλών πλουσίων καπνεμπόρων και τραπεζιτών. Δεν υστερούσαν διόλου στα γράμματα καθώς υπήρχαν δημοτικά σχολεία και πλήρης αστική σχολή. Όμως, άγρια έπεσε επάνω στην Πάφρα η εξολοθρευτική μανία των τούρκων και ιδίως του Κεμάλ και του οργάνου του Τοπάλ Οσμάν. Για το πώς εξοντώθηκε ο Ελληνισμός της Πάφρας και τα πέριξ αυτής Ελληνικά χωριά, μας αφηγείται ο Αντώνιος Ι. Γαβριηλίδης, καπνέμπορος της Μπάφρας ο οποίος συνέγραψε την τραγωδία της πατρίδας του.

Δείτε το βίντεο για την τραγωδία της εξόντωσης του Ελληνισμού της Πάφρας του Πόντου 

Μετά τη συμπλήρωση της λεηλασίας και πυρπόλησης των περιχώρων, μετά τη βεβήλωση των ιερών ναών, μετά την εξόντωση του άρρενος πληθυσμού και την αισχρά ατίμωση των γυναικών και παρθένων των πέριξ χωρίων, έρχεται η σειρά της ευάνδρου πόλεως Πάφρας και δίδεται το σύνθημα της έναρξης των δεινών από τον υποδιοικητή (καϊμακάμη) Δζεμάλ και του αρχηγού του καταδιωκτικού σώματος Χατζή Κεμάλ, στις αρχές Ιουνίου του 1921. Οι διάφορες αποστολές εξόντωσης των Παφραίων ήταν:

Πρώτη Αποστολή: 5 με 18 Ιουνίου 1921
Σφαγή 570 ανδρών στο Κιοβτσέσου μέσα στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους .  3 με 16 Ιουνίου πολιορκείται από τα όργανα της τοπικής διοίκησης η ελληνική συνοικία, συλλαμβάνονται όλοι οι άνδρες από 15 έως 70 ετών και φυλακίζονται.  Οι 570 αυτοί φυλακισμένοι άνδρες οδηγούνται σε πεζοπορία συνοδευόμενοι από δήμιους και τσέτες του Τοπάλ Οσμάν, σε τρίωρη απόσταση απ την Πάφρα. Αφού τους λήστεψαν εκεί στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους στο Κιοβτσεσού, τους έσφαξαν χωρίς έλεος. Μόνο δύο άνδρες κατάφεραν να αποδράσουν και κατέφυγαν στα όρη.

Δεύτερη Αποστολή: 8 με 21 Ιουνίου 1921
Η αιμοχαρής τίγρης δεν χόρταινε απ το συνεχείς σφαγές και συνεχίζει με τη σύλληψη επιπλέον 520 ανδρών κάθε ηλικίας. Τους οδήγησαν αρχικά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Σελαμλέκ που απείχε 4 ώρες με τα πόδια απ την Πάφρα, συνοδεία πολλών χωρικών και χωροφυλάκων εν μέσω ύβρεων και προπηλακίσεων. Εκεί αφού τους λήστεψαν, τους έσφαξαν όλους και αφού τους συγκέντρωσαν μέσα στην εκκλησία έκαψαν τα άψυχα σώματα τους.

Τμήμα της πόλης της Πάφρας  (Αμισού του Πόντου)Τρίτη Αποστολή: 11 με 24 Ιουνίου 1921
670 ακόμη άνδρες συλλαμβάνονται και φυλακίζονται για τέσσερις ημέρες. Έπειτα εκτοπίζονται καταδιωκόμενοι καθ' οδόν, υβριζόμενοι και δερόμενοι αγρίως με μαστίγια και με τους κοπάνους των τυφεκίων. Κοντά στο χωριό Τζουλφάζ Χοτζά στη θέση Σουρού – Δερέ που απείχε τρείς ώρες απ την Πάφρα, τους απογύμνωσαν από κάθε τι που είχαν, τους περισσότερους τους έβαλαν μέσα στην εκκλησία και τους έκαψαν ζωντανούς ενώ άλλους τους κατακρεούργησαν και τους άφησαν γυμνούς μέσα στους δρόμους βορά στα άγρια θηρία και στα αρπακτικά πουλιά. Μετά την Τρίτη αυτή αποστολή, ο καϊμακάμης Δζεμάλ συλλαμβάνει τους δύο γέροντες Κυριάκο Κοτζαπαράσογλου και Κυριάκο Οξούζογλου τους οποίους δολοφόνησε στη γέφυρα του Άλυ ποταμού. Στην Πάφρα είχε σχηματιστεί μία μαφία αποτελούμενη απ τον καϊμακάμη Σαμλή Κιόρ Δζεμίλ, τον Τσακήρογλου Ραχμή, τον Κιόρ Γιουσούφογλου, τον εργοστασιάρχη Μιτχάρ, τον Σελανικλή Κιουτρέτη βέη και τον Χατζή Ομέρ. Όλους αυτούς τους ένωσε το άσπονδο μίσος τους ενάντια στον Έλληνα τραπεζίτη Δημοσθένη Δ. Διλμίτογλου λόγω της οικονομικής του καταστάσεως. Έστειλαν λοιπόν και τον συνέλαβαν μετά από προδοσία κάποιου Σαφάρ Ανανία και στη συνέχεια τον δολοφόνησαν.

Τέταρτη Αποστολή
Στις προηγούμενες αποστολές είχαν ξεφύγει την εξορία και τη σφαγή 33 νέοι. Αυτοί κατά τη περίοδο 17 με 30 Ιουνίου 1921 συνελήφθησαν και εξορίστηκαν. Καθ' οδόν τέσσερις απ' αυτούς κατόρθωσαν να δραπετεύσουν. Οι υπόλοιποι 29 μετά από μαρτυρική και επίπονη πεζοπορία έφτασαν στη Μαλάτια. Το ότι δεν σφαγιάστηκαν όπως και οι άλλοι δύστυχοι χριστιανοί οφείλεται στο γεγονός ότι απ' τις 12 με 15 Ιουνίου 1921 είχε φτάσει διαταγή στην Άγκυρα για την παύση των σφαγών και έτσι αρκέστηκαν μόνο στη επιβολή εξοριών.

Πέμπτη και έκτη Αποστολή: 3 με 16 Σεπτεμβρίου 1921
Αφού απ τους άνδρες του Τοπάλ Οσμάν και των ντόπιων τούρκων συνεργούντων, κατεσφάγησαν οι κάτοικοι του χωρίου Μουαμλή και ακόμη 116 άλλων χωριών, οι υπόλοιποι κάτοικοι δηλαδή τα γυναικόπαιδα και οι γέροντες κατέφυγαν στην Πάφρα. Από αυτούς, 3970 γυναικόπαιδα και γέροντες και 150 ορφανά του ορφανοτροφείου το οποίο συντηρούσαν Αμερικανοί αλλά και η Ελληνική κοινότητα, στο σύνολο 4120 ψυχές εξορίστηκαν στη Μαλάτια. Μετά από πορεία 70 ημερών μέσα σε ταλαιπωρίες, περιπλανώμενοι τα όρη και τα βουνά, τα χωριά και τις πόλεις της τουρκίας, έφτασαν στη Μαλάτια μόλις 1270 εξ' αυτών. 130 απ' τα ορφανά και 2700 απ' τους λοιπούς βρήκαν οικτρό θάνατο απ την κόπωση, την πείνα, το ψύχος και την εξάντληση.  Τα υπόλοιπα 20 ορφανά τα παρέλαβαν οι Αμερικανοί στη Σεβάστεια. Απ τους υπόλοιπους δε 1270 που δεν υπέκυψαν στα τραύματα τους ή στην πείνα, το ψύχος και τις κακουχίες κατάφερε να τους θερίσει ο εξανθηματικός τύφος που είχε ενσκήψει.

Xάρτης της Πάφρας και  Σαμψούντας (Αμισού) του Πόντου Έβδομη Αποστολή
Ο τρόμος της είδησης των εκτοπίσεων, των εξοριών και των σφαγών διαδίδεται ως ο άνεμος. Θρήνος και κλαυθμός καταλαμβάνει τους γονείς, τα παιδιά, τους συζύγους των σφαγιασθέντων. Οι δόλιοι δολοφόνοι άρχισαν να διαδίδουν ότι έπαυσαν πλέον οι εξορίες, οι τιμωρίες, οι σφαγές και ότι κάθε χριστιανική οικογένεια μπορεί ελεύθερα να κυκλοφορεί και να επιδίδεται στις εργασίες της άφοβα.  Ο περιβόητος καϊμακάμης Σαμλή Κιόρ Δζαμίλ και ο αρχιχωροφύλαξ Κιαμίλ συνοδευόμενοι από πολλούς χωροφύλακες και στρατιώτες, ακολουθούμενοι επιπλέον και από τούρκικου συρφετού ήτοι, πλούσιων και φτωχών, εμπόρων και αχθοφόρων, καταστηματαρχών και μικροπωλητών μέρα μεσημέρι μπαίνουν στα σπίτια των Ελλήνων τα λεηλατούν και αρπάζουν ότι βρουν. Ομαδικό ήταν το έγκλημα, απ τον πρώτο τούρκο άρχοντα μέχρι τον τελευταίο αχθοφόρο κατά του Ελληνικού πληθυσμού της πόλης.  Τραγικότατη ήταν η όψη που παρουσίασε η πόλη της Πάφρας. Θρήνος και κλαυθμός, ικεσίες και δεήσεις των δύστυχων Ελλήνων απέναντι σε ένα πλήθος λυσσαλέων τούρκων οι οποίοι πετούσαν στο δρόμο ανάπηρους, ασθενείς, γέροντες, μικρά παιδιά, ξυλοκοπούσαν και ύβριζαν, άρπαζαν και έκαιγαν χωρίς οίκτο. Αφού ολοκληρώθηκαν οι αρπαγές και οι κλεψιές, οι τούρκοι συλλαμβάνουν και φυλακίζουν στα σχολεία 2300 γυναικόπαιδα μεταξύ των οποίων και δύο διάσημων γιατρών οι οποίοι είχαν προσφέρει τα μέγιστα και σε αυτούς τους ίδιους τους τούρκους.  Μεταξύ 8ης και 21ης Ιουνίου εξορίζονται τα γυναικόπαιδα και κάθε επιφανής και επίλεκτος άνδρας της πόλεως. Μετά από δεκαήμερη πεζοπορία και στη θέση Τουρτμέν-δαγή ληστεύονται απ τους Λαζούς, Αλβανούς και Κουρτζήδες με την άδεια του επικεφαλής της αποστολής Αλή Όν μπαση. Ακολούθησαν έπειτα την οδό Τόπας (στα Ελληνικά Θεοδοσίας), Ποϊβάτ, Παμάν-δάγ, Χατζή-Χαμζά, Οσμαντζίκ, Μετζίτ-Οζού, Ζάρας, Καϊνάρ-χάν, Ινέ-παζάρ, Τουρχάλ, Τοκάτ', Γενί-χάν, Γιλτίζ-χάν, Σίβας, Δελίκ-Τάς, Κάψαλ, Χεκίμ-χάν, Χασάν-πατρίκ και έφτασαν στη Μαλάτια μετά από 69 ημέρες μέσα από πολλές και ποικίλες στερήσεις και σκληρές κακουχίες. Απ' τις 2300 ψυχές μόλις 800 διασώθηκαν. 1500 ψυχές χάθηκαν στο βωμό της τουρκικής θηριωδίας.  Απ' τους 800 αυτούς ταλαίπωρους και άμοιρους ανθρώπους πολλούς τους προώθησαν στα Άργανα ή Μπακίρ Μαδέν, Χαρπούτ και Διαρβεκίρ όπου οι περισσότεροι πέθαναν από επιδημικές νόσους. 

Όγδοη Αποστολή
Τρεις ημέρες μετά την προηγούμενη αποστολή των 2300 γυναικόπαιδων, την 11η με 24η Σεπτεμβρίου εξορίζονται ακόμη 1900 Έλληνες. Ακολούθησαν κι αυτοί την ίδια οδό της εξορίας προς Μαλάτια. Εξαντλημένοι απ' τις πεζοπορίες και τις κακουχίες, όταν έφτασαν στο απαίσιο Δελίκ-τάς τριακόσιοι δέκα εξ΄αυτών πάγωσαν απ΄το δριμύ ψύχος, ενώ ακόμη επτακόσιοι ενενήντα άνθρωποι πέθαναν από διάφορες νόσους. Οι υπόλοιποι οκτακόσιοι μετά από λίγες ημέρες έφτασαν στο Χεκίμ-Χάν και τετρακόσιοι απ' αυτούς παρέμειναν εκεί αδύναμοι πλέον να συνεχίσουν την πεζοπορία. Οι τελευταίοι τετρακόσιοι που έφτασαν στη Μαλάτια και από κει στο Χαρπούτ δεν άργησαν να υποκύψουν στο μοιραίο θάνατο.

Ένατη Αποστολή
Η τελευταία αυτή αποστολή αποτελείτο από διακόσιους έξι άνδρες και νέους. Αυτοί ήταν κρυμμένοι στην Αμισό (Σαμψούντα). Είχε βγεί ειδική διαταγή για όσους έκρυβαν Έλληνες στα σπίτια τους ότι σε ενδεχόμενο έλεγχο εάν διαπιστωνόταν κάτι τέτοιο θα είχε ως συνέπεια την εξορία και των υπολοίπων μελών της οικογένειας αυτής. Έτσι κάποιοι απ' τους Έλληνες αναγκάστηκαν να παραδοθούν οικειοθελώς για να μη γίνουν η αιτία της εξορίας αθώων συνανθρώπων τους. Αυτοί εστάλησαν στην Αμάσεια όπου φυλακίστηκαν για 75 ημέρες. Καταδικάστηκαν ως ανυπότακτοι και εξορίσθηκαν στο Βιτλίς αλλά καθ' οδόν λόγω του σφοδρού ψύχους πέθαναν οι σαράντα ενώ οι υπόλοιποι εκατόν εξήντα έξι πέθαναν απ' την πείνα και τις αρρώστιες.  Αυτή ήταν εν συντομία η τραγωδία της Πάφρας η οποία διαδέχτηκε εκείνη της Αμισού και των άλλων πόλεων όπως της Χάβζας και της Μερζιφούντας, μόνο που της Πάφρας υπήρξε αγριότερη και σκληρότερη απ' όλες τις απόψεις. Εκείνη την εποχή ο τουρκικός λαός στη συντριπτική του πλειοψηφία επιδόθηκε σε απίστευτες ομαδικές αγριότητες εναντίον των Ελλήνων.

Πηγή:  Σάββας Π. Ιωακειμίδης, Καθηγητής.  Συμβολή εις την Γενικήν Ιστορίαν του Πόντου. «Τα δεινοπαθήματα του Ποντιακού λαού κατά το πρώτον τέταρτον του 20ου αιώνος»  Αθήναι 1970, σελ. 127-132

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com 

Print